ازدواج موقت و چالش‌های پیش‌رو

غریزه جنسی یکی از نیرومندترین و در عین حال اصیل‌ترین غرایزی است که در صورت عدم کنترل، قادر است تمام غرایز دیگر انسانی را تحت الشعاع خویش قرار داده و کمالات انسانی را تا مرحله حیوانی نزول دهد.

این حقیقت قابل انکار نیست که غرایز جنسی را نمی‌توان معدوم ساخت و در صورت فرض بر توانایی از بین بردن غرایز طبیعی و اضمحلال قوای جنسی، این عمل را باید به عنوان مبارزه علنی با قانون خلقت و آفرینش تلقی کرد و نفس قبول وجود غرایز طبیعی در انسان و این‌که هدایت بشر به سوی کمالات انسانی از اهداف خلقت احدی است، وا می‌دارد تا غرایز طبیعی کنترل شود و به صورت صحیحی به تحریکات و عکس‌العمل‌های آن پاسخ گفته شود تا اشباع آن متوجه طرق انحرافی نشده و در مسیر درست عقلانی به دور از آسیب‌های جنسی و روابط نامشروع قرار گیرد.

ازدواج قانونی، بهترین روش برای هدایت غرایز ذاتی و فطری در انسان است که با توجه به مسئولیت و محدودیت دایمی که ازدواج دایمی برای زوجین ایجاد می‌کند و با عنایت به این که در وضعیت فعلی به دلیل طولانی شدن دوران تحصیلات و مشکلات ناشی از افزایش جمعیت، رکود اقتصادی و بی‌کاری حاصل از آن سن ازدواج بالا رفته است و کمتر جوانی قادر است در حساس‌ترین دوران فعالیت غریزه جنسی و بحرانی‌ترین دوره غرور جنسی، دست به ازدواج دایمی بزند و در پاره‌ای از زمان‌ها، مکان‌ها و شرایط مختلف برای برخی، ازدواج دائمی میسر نبوده و غیر ممکن می‌نماید، مانند زندگی‌های موقت و طولانی در خارج از وطن برای نظامیان، دانشجویان، طلاب، بازرگانان و کارمندان در مأموریت‌های طولانی و بیشتر جوانانی که تا زمان یافتن شغلی مناسب قادر به ازدواج دائمی نیستند، نوعی زناشویی موقت در اسلام به نام «متعه» توصیه شده است .

ازدواج موقت؛راه عفت و دوری از بی‌بندوباری:

ازدواج دائم در عـیـن حال که در جلوگیرى ازآلودگیها و نگهدارى عفت انسان نقش موثرى به عهده دارد در تمام شرایط نمى‌تواند پاسخگوى تمایلات جنسى انسان باشد. از ایـن رو در اسلام قانون ازدواج موقت تشریع شده است تا با استفاده از آن به خواسته هاى جنسى در تمام شرایط پاسخ مثبت داده شود

چنان‌که در آیه 24 از سوره نساء صراحتاً بدان اشاره شده و روایت شده است که «امام محمد باقر (ع)» در پاسخ به سوال «عبدالله ابن عمیر» در مورد متعه فرمودند: خداوند آن را در قرآن و بر زبان پیامبرش حلال کرده است و تا روز قیامت حلال است.

سؤالی که ممکن است برای برخی پیش آید این‌ است که فلسفه‌ی ازدواج موقت چیست؟ بـررسـى و مـطالعه‌اى دقیق در اطراف مسایل حقوقى اسلام، این حقیقت را روشن مى‌سازد که قوانین اسلام بر پایه‌ی نیازمندی‌هاى انسان در تمام شوؤن مختلف زندگى وضع شده است و تناسب مستقیم با احتیاجات بشر دارد.

احـکـام درخشان اسلام در عین اصالت و درستى، جوابگوى خواسته‌هاى طبیعى و فطرى بشردر ادوار زندگى است، امـا چـون ازدواج دائم در عـیـن حال که در جلوگیرى از آلودگی‌ها و نگهدارى عفت انسان نقش موثرى به عهده دارد در تمام شرایط نمى‌تواند پاسخگوى تمایلات جنسى انسان باشد، از ایـن رو در اسلام قانون ازدواج موقت تشریع شده است، تا با استفاده از آن به خواسته‌هاى جنسى در تمام شرایط پاسخ مثبت داده شود.

«عبداللّه بن مسعود» مى‌گوید: در یکى از جنگ‌ها هـمـراه پیغمبر(ص) بودیم و چون زنان همراه ما نبودند و از جهت غریزه جنسى در فشار بودیم از آن گـرامى پرسیدیم آیا براى ما جایز است کارى کنیم که غریزه جنسى در وجود ما به کلى از بین برود؟ آن حضرت ما را از این کار بازداشت و اجـازه داد کـه ازدواج موقت کنیم و آیه «یاایها الذین آمنوا لا تحرموا طیبات ما احل اللّه لـکـم و لا تـعـتـدوا ان اللّه لایـحـب المعتدین.» یعنى‌اى گرویدگان به اسلام کارهاى پـاکـیـزه‌اى کـه خـدا بـراى شـمـا حـلال کـرده بـر خـود حـرام نکنید و تجاوز ننمایید که خدا تجاوزکنندگان را دوست نمى‌دارد.

متأسفانه در طول تاریخ، این سنت نبوی چندان جدی گرفته نشده و عدم لحاظ آن، انحرافات و آلودگی‌های پنهانیی را در زندگی اجتماعی سبب‌ساز شده است، چنان‌چه امیرمؤمنان‌ «علی(ع) به صورت مکرر می‌فرمودند: اگر «عمر بن الخطاب» از ازدواج موقت نهی نمی‌کرد، هیچ‌کس جز افراد فاسد آلوده به زنا نمی‌شدند.

با نگاهی به شیوه زندگی و قوانین کشورهای غربی چنین به نظر می‌رسد که جوانان این گونه از کشورها که در سال‌های بلوغ و بحرانی فعالیت‌های جنسی قرار دارند و در عین حال شرایطی که ذکر شد آن‌ها را نیز شامل می‌شود، دو راه در پیش روی خود دارند، یکی این‌که به کلیسا بروند و در آن کشیش یا راهبه شوند و با ریاضت، رهبانیت و خوردن داروهای خاصی با غرایز جنسی خود مبارزه کنند و یا با آزادی عمل پذیرفته شده در غرب، تحت عنوان آزادی جنسی بین دختر و پسر و نیز همجنس‌بازی همراهی نموده و غرایز شهوانی خویش را از این طریق ارضا و اشباع کنند.

ازدواج موقت؛ سنتی نیکو در اسلام:

اسلام ازدواج موقت را به عنوان یکی از سنت‌های نیکو و بازدارنده قرار داده تا جوانان را از انحراف و فساد باز بدارد و جسم و روحشان را آرامش ببخشد

ولی اسلام نه مبارزه با غرایز جنسی را می‌پذیرد و نه به هرج و مرج و فساد بشر راضی است و از آن‌جایی‌که اسلام دین اعتدال و میانه‌روی بوده و افراط و تفریط را در هیچ‌یک از صورت‌های آن نمی‌تابد، بنابر این ازدواج موقت را به عنوان یکی از سنت‌های نیکو و بازدارنده قرار داده تا جوانان را از انحراف و فساد باز بدارد و جسم و روحشان را آرامش ببخشد و از این طریق، جوان بتواند با آسودگی خاطر دوران تحصیلی خود را با موفقیت به پایان برساند.

این سنت حسنه اسلام از دوران رنسانس به بعد مورد توجه غربیان نیز قرار گرفته و توانسته است توجه بیشتر دانشمندان و اندیشمندان غربی را به سوی خود جلب کند، چنان‌که «برتراند راسل»، فیلسوف مشهور انگلیسی، ازدواج موقت را تحت عنوان «زناشویی آزمایشی» و «زناشویی دوستانه» معرفی کرده و شرایطی را که برای آن شمرده است با ویژگی‌های متعه در اسلام، مشابهت‌های زیادی دارد.

وی می‌گوید: جوانان باید قادر باشند در یک زناشویی جدید وارد شوند، که با زناشویی‌های معمولی از سه جهت تفاوت دارد؛ نخست این‌که طرفین قصد بچه‌دار شدن نداشته باشند، از این رو باید بهترین طرق پیشگیری از بارداری را به آن‌ها آموزش داده شود، دیگر این‌که جدایی آن‌ها به آسانی صورت بپذیرد و سوم این‌که پس از طلاق، زن هیچ‌گونه حق نفقه نداشته باشد.

راسل بعد از ذکر این پیشنهاد می‌گوید: من تصور می‌کنم اگر چنین امری به تصویب قانونی برسد، گروه کثیری از جوانان از جمله دانشجویان دانشگاه‌ها تن به ازدواج موقت بدهند و در یک زندگی مشترک موقتی پای بگذارند؛ زندگی که متضمن آزادی است و رها از بسیاری از نابسامانی‌ها و روابط جنسی پر هرج و مرج فعلی است.

چنان‌چه گفته شد طرح پیشنهادی راسل، شباهت‌های زیادی با سنت متعه دارد، سنتی که یکی از علمای اهل تسنن وجود آن را یکی از افتخارات مکتب تشیع می‌شمارد، ولی متأسفانه چنان‌چه در مطلع سخن نیز یادآوری شد، این سنت در طول زمان‌های مختلف مورد کم لطفی و بی‌توجهی و گاه مورد تعرض و مخالفت برخی ناآگاهان به امور فقهی و دینی قرار گرفته است، چنان‌چه برخی بدون توجه به محتوا، نفس عمل و حکمت‌های پنهانی در ورای آن، به اظهار نظرهای مختلف پرداخته و فهم‌ها و استنباط‌های گوناگونی را در جامعه برانگیخته‌اند.

متأسفانه عده‌ای تمامی جوانب مسئله را درنظر نمی‌گیرند و بدون توجه به مصالح امت اسلامی، راضی می‌شوند تا جوانان در گناه و بى‌عفتی‌ها فرو روند، اما اجازه نمى‌دهند که از قانون عـالـى ازدواج مـوقـت اسـتـفاده کنند، به یقین قضاوت‌هاى بیجا و ایرادهایى هم که کرده اند از آن‌جا سـرچشمه مى‌گیرد که این مسئله مهم (ازدواج موقت) را از دیدگاه مذهب مطالعه نکرده و آن‌چنان‌که باید و شاید از نظر حقوق اجتماعى آن‌ را ارزیابى نکرده‌اند.

توجه‌اندیشمندان‌غربی‌به‌ازدواج‌موقت:

«برتراند راسل»، فیلسوف مشهور انگلیسی، ازدواج موقت را تحت عنوان «زناشویی آزمایشی» و «زناشویی دوستانه» معرفی کرده و شرایطی را که برای آن شمرده است با ویژگی‌های متعه در اسلام، مشابهت‌های زیادی دارد

در مقابل افرادی نیز بوده‌اند که با طرح و بحث این مقوله به حمایت از آن بر‌خاسته‌اند که به عنوان مثال می‌توان از آیت‌الله «هاشمی رفسنجانی» نام برد که در اواخر دهه 60 با طرح «ازدواج موقت» در خطبه‌های نماز جمعه تهران، به حمایت جدی از آن برخاست که متأسفانه به دلیل عدم حمایت رسانه‌ها، نتوانست آن‌چنان‌که شایسته و درخور مفاهیم عالیه این سنت نبوی بود، اقدام قانونی و عملی صورت دهد.

آن‌چه مخالفین متعه، مخالفت خود را بیشتر بر روی آن متمرکز ساخته‌اند، عنوان این مطلب بوده است که این اصل، یک حکم خاص و اضطراری در اسلام بوده و به عنوان راه‌کاری شایع و عمومی تلقی نگردیده است.

این قلم نیز بر این نکته صحّه می‌گذارد، ولی باید بر این نکته واقف شد که این نوع از ازدواج برای چه زمان‌ها، مکان‌ها و شرایطی در نظر گرفته شده است و چه کسانی قادرند اضطرار آن را تشخیص دهند؟ این قلم از آن‌جایی که در مقام تشخیص نیست، لذا خود را حاملی بیش ندانسته و قلم خویش را انعکاس دهنده‌ی نظریات مراجع عظامی همچون آیات عظام «امام خمینی (ره)»، «مکارم شیرازی»، «جوادی تبریزی» و «مقام معظم رهبری» می‌داند.

آن‌چه در احادیث و روایات متعددی که در این باب نقل شده و آن‌چه تحت عنوان اجتهاد ارایه شده است، نشان از آن دارد که این حکم خاص و موقتی برای زمان‌های بعد از دوران جنگ که در آن زمان زن‌های زیادی بیوه و بی‌سرپرست می‌شوند و برای دوران فقر و تنگدستی، گرانی، بیکاری، ناتوانی از تشکیل خانواده و ازدواج دائمی جهت جلوگیری از فسق و فجور و بی‌بند و باری وضع شده است و پاسخی برای نیازهای طبیعی انسان بوده است.

این قلم قصد اهانت و اساعه ادب نسبت به کسی را ندارد، بلکه با طرح این مسئله در پی آن است تا بفهمد جامعه اسلامی کشورمان چگونه راهی را که اسلام باز کرده است به روی خود می‌بندد؟ بایستی واقف شویم که مسکوت ماندن این سنت در زمان فعلی نه تنها بر افزایش اشکالات عصبی و روانی و مشکلات خانوادگی جوانان و نیز انباشته شدن و تراکم زیاد زنان جوان بی‌سرپرست و بیوه کمک کرده بلکه بر بی‌بند و باری، فسق و فجور و فساد پنهانی و نیز بر بحران جنسی جامعه دامن می‌زند.

در وضعیت فعلی دو راه پیش روی خویش داریم، یـکى این‌که جوانان را به‌خود واگذاریم تا پسران و دختران با هم روابط نامشروع برقرار کنند و آن همه مفاسد و عواقب وخیم را نادیده بگیریم، یا این‌که ازدواج موقت را براى آنان تجویز کنیم تا بدین وسیله به غریزه جنسى خود پاسخ مشروع دهند و بتوانند خویش را حفظ کنند.

بى‌شک راه صحیح همین راه دوم است، چرا که در غیر این صورت جوانانی که امکان ازدواج دایم ندارند، راهى براى ارضاى شهوت خود نداشته و دست به هرگونه بى عفتى و گناه خواهند زد، بهترین شاهد ما آمار فساد و بى عفتى است که در جرائد و مجلات به چشم مى‌خورد.

مورد بعدی که مخالفین متعه روی آن تأکید می‌کنند، این است که آن‌ها چنین عنوان می‌کنند که این کار، فحشاء، بی‌بند و باری، عیاشی، هوسرانی و بداخلاقی را در جامعه ترویج می‌کند، چرا که آن‌ها این کار را خود فروشی در برابر پرداختن مبلغی می‌دانند و در واقع چنین استنباط می‌کنند که ازدواج موقت نقابی بر چهره فحشاء و آلودگی جنسی گردیده و اشاعه، ترویج و قانونی شدن متعه، جامعه را در مهلکه‌ی خطرناکی گرفتار خواهد کرد؛ مبنا و منطق مخالفین این بوده که ازدواج موقت با اجاره و کرایه دادن فرقى ندارد و مایه سقوط شخصیت زن مى‌شود.

مخالفت با ازدواج موقت :

متأسفانه این سنت در طول زمان‌های مختلف مورد کم لطفی و بی‌توجهی و گاه مورد تعرض و مخالفت برخی ناآگاهان به امور فقهی و دینی قرار گرفته است، چنان‌چه برخی بدون توجه به محتوا، نفس عمل و حکمت‌های پنهانی در ورای آن، به اظهار نظرهای مختلف پرداخته و فهم‌ها و استنباط‌های گوناگونی را در جامعه برانگیخته‌اند

این اشکال از اشکالات گذشته سست‌تر و بى‌پایه‌تر است، زیرا اولا" عقد ازدواج موقت ربطى به اجاره ندارد، گـواه بـر این مطلب این‌ است که طبق تصریح فقهاى ما، اگر عقد ازدواج موقت را به لفظ اجاره بخوانند، یعنى زن بگوید «آجرتک نفسى» یعنی من خودم را به تو اجاره دادم، صحیح نخواهد بود، ثانیا" ازدواج موقت با دائم از این جهت تفاوتى ندارد، همان‌گونه که بودن مهر در ازدواج دائم منافاتى بـا شخصیت زن ندارد و باعث پایین آمدن حیثیت و شرافت انسانى او نمى‌شود در این مورد نیز چنین است، زیرا عقد ازدواج دائم و موقت تنها تفاوتشان در ذکر مدت است.

به‌راسـتـى شـگـفـت‌انـگـیز است که زنى که با اختیار خود با مردى حاضر به ازدواج موقت مى‌شود، زن کـرایـه‌اى است و در منطق آن‌ها، شخصیت انسانى خویش را تنزل داده، ولى زنانی‌که با کمال بـى‌شـرمـى با آن‌همه حرکات و اطوار زننده در فیلم‌ها خود را به معرض نمایش مى‌گذارند و یا در مجالس شب‌نشینى و رقص در برابر چشمان حریص هزار مرد و براى ارضاى غرایز آن‌ها هزار و یک نوع حرکت انجام می‌دهند، آیا آن‌ها زن کرایه‌اى نیستند؟

همچنین به نظر کسانی که این عقیده را دارند، زنانى که در یـک‌آن رفقای متعددى دارند، شخصیت انسانى خویش را تنزل نداده‌اند، آن‌ها اگـر واقعا دلـسوزند و مى‌خواهند شخصیت زن راحفظ کنند، فکرى براى زنان مراکز فحشا که معمولا در تمام اجتماعات ناسالم وجود دارند، کنند.

نکته‌ای که مطرح‌کنندگان این مسائل از آن غافل مانده‌اند، این‌ است که این افراد فکر می‌کنند تنها با خواندن یک جمله و اجرای صیغه همه چیز تمام می‌شود، غافل از این‌که ازدواج موقت شکلی از ازدواج دایم بوده و مقررات آن همانند ازدواج دایمی است، جز در این‌که در پایان زمان مقرر، ضوابط نفقه، ارث و محرمیت از طرفین سلب گردیده و نیازی به طلاق ندارد و ضمناً زن و مرد شرایط آزاد‌تری نسبت به ازدواج دایم دارند.

نکته دومی که این افراد باید مد نظر قرار دهند این است که لازم می‌آید به این پرسش پاسخ دهند که تاکنون از چه قانون، برنامه، طرح و سنت اسلامی سوء استفاده نشده و از چه شیوه‌ی پسندیده‌ای بهره‌برداری نامشروع نشده است که در این مورد صدق نکند؟

آیا روزانه زد و بندها، رانت‌خواری‌ها و سوء استفاده‌های کلانی را که از قوانین بانکی و اقتصادی کشورمان انجام می‌گیرد کم شاهد هستیم؟ مگر کم هستند، روحانی‌نماهایی که به قول امام راحل، خطرشان از دشمنان دین هزار مرتبه بیشتر بوده و تحجر و انجماد فکری برخی و التقاط و دگر‌اندیشی برخی دیگر، دین را در معرض تهدید و تخریب قرار داده است.

مگر در این کشور کم هستند افرادی که زیر پوشش دفاع از ولی فقیه، ارزش‌ها و حمایت از امام راحل و رهبری، چه خیانت‌ها که در حق آن‌ها معمول نمی‌کنند؟ آیا به صرف سوء استفاده اندک معدودی از عملی همچون نماز، حکم الهی را باید مسکوت گذاشت و تعطیل کرد، یا روش‌های سوءاستفاده را مسدود نموده و در برچیده شدن این منافذ اقدام عملی کرد؟

یکی دیگر از اشـکالات مخالفان برای متعه، این بوده که پیمان زناشویى اگر موقت باشد، زن و مرد نمى‌توانند پیوند مهر و دوستى را با یکدیگر محکم سازند، این اشکال در اثر توجه نداشتن به حکمت تشریع این قانون پیدا می‌شود، زیرا ازدواج دایم براى جوابگویى به خواسته‌هاى جنسى کافى نیست و ازدواج موقت به منظور اشباع غریزه جنسى، از راه صحیح و عاقلانه در شرایط مذکور تشریع شده است.

اگـر این ازدواج هم به منظور تشکیل خانواده و انس گرفتن دو همسر با یکدیگر تشریع شده بود، این اشکال مورد داشت، اگر چه می‌تواند نقش اساسی در تزریق آرامش روحی به دو طرف ایفا کند، ولى با توجه به حکمت تشریع این قانون دیگر موردى ندارد، بلکه مى‌توان گفت ازدواج موقت، بهترین راه براى کسانى است که در آستانه‌ی ازدواج قرار گرفته و مى‌خواهند توافق اخلاقى بین خویش و همسرى که ازدواج با او را در نظر دارند، به دست آورند، زیـرا در ایـن صـورت آنـان مـى‌توانند مدتى با هم از طریق مشروع معاشرت کنند و از خصوصیات اخلاقى یکدیگر آگاه شوند تا پس از توافق اخلاقى، ازدواج موقت را تبدیل به دائم کنند.

مسئله بعدی که مخالفین ابراز می‌کنند، این‌ است که از ازدواج موقت، در اجتماع شیعه از ناحیه زنان و دختران استقبال نشده است.، بنابراین از آن‌جایی که زنان از آن استقبال نکرده‌اند، پس باید برچیده شود، در پاسخ به این مسئله، ابتدا باید دید این نفرت نسبت به ازدواج موقت از کجا پیدا شده است. بـدون تردید این مطلب مولود تبلیغات مسموم و نیز سوء استفاده‌هایى است که مردان هوسران در این زمینه کرده‌اند.

ازدواج موقت؛ پلی برای تشکیل زندگی دایمی:

بهترین راه براى کسانى که در آستانه‌ی ازدواج قرار گرفته و مى‌خواهند توافق اخلاقى بین خویش و همسرى را که ازدواج با او را در نظر دارند، به دست آورند، ازدواج موقت است. زیـرا در ایـن صـورت آنـان مـى‌توانند مدتى با هم ازطریق مشروع معاشرت کنند و از خصوصیات اخلاقى یکدیگر آگاه شوند تا پس از توافق اخلاقى، ازدواج موقت را تبدیل به دائم کنند

بدیهى است که این سوء استفاده‌ها را نباید به حساب اصل قانون گذاشت، ازدواج موقت مانند ازدواج دائم در نظام تشریع، شرایط و مقرراتى دارد که باید زن و مرد، تمام آن‌ها را در نظر بگیرند و در چهار چوب آن‌ها این ازدواج را عملی کنند.

تـردیـدى نـیست که اگر حدود و شرایط مذکور نادیده گرفته شود و فقط به خواندن یک صیغه قـنـاعت شود، این نوع ازدواج عامل نفرت و انزجار مى‌شود و افکار عمومى را نسبت به این قانون مقدس و عالى بدبین مى‌کند.

بدیهى است که اگر ازدواج موقت مانند ازدواج دایم در دفاتر ثبت اسناد ثبت شود و به صورت قانونى درآید مشکلى به وجود نمى‌آورد و نیز جلوى غالب سوءاستفاده‌ها هم گرفته مى‌شود.

متأسفانه در طول چند دهه گذشته، آن‌چنان‌که شایسته این سنت نبوی بوده، از آن به خوبی بهره نگرفته‌ایم و با دستاویز شعارهای مغلطه‌آمیز و غیر تطبیقی همچون دفاع از حقوق زنان، عملاً با سنتی که اسلام با طرح آن به دفاع از حقوق زنان پرداخته، به مبارزه برخاسته و گناه بسیاری از جوانانی را که پنهانی به اعمال زشت دست می‌زنند به جان خریده‌ایم و با ترویج این فکر که فرهنگ جامعه آن را نمی‌پذیرد در تعطیلی این حکم و سنت نبوی دخیل شده‌ایم و افسوس و صد افسوس بر فرهنگ غلط جامعه‌ای که حاضر است تا جوانی به‌جای بر طرف ساختن نیاز غریزی‌اش به صورت قانونی و شرعی، به گناه بیفتد و مخفیانه دست به اعمالی بزند که نه با فرهنگ دینی و نه با فرهنگ ملی کشورمان، همخوانی ندارد.

این قلم در خاتمه آرزو می‌کند تا در سال اخیر با تبلیغ صحیح مطبوعات، رسانه‌های گروهی و صدا و سیمای کشورمان، ازدواج موقت به عنوان سنت نبوی، به شکل اساسی‌تر به مردم تفهیم شود و مجلس شورای اسلامی نیز بدون هیچ‌گونه دغدغه و هراسی، ضوابط و مقررات خاص این موضوع را در قالب طرح و تصویب قوانینی به مرحله اجرا در آورد، تا هم جلوی سوء استفاده‌کنندگان گرفته شود و هم جوانان، دانشجویان و بسیاری از افراد، در هنگام ضرورت‌های اجتماعی، از آن کراهت نداشته و خدای ناکرده به گناه نیفتند و شایسته است، مجمع تقریب مذاهب که قدم‌هایی را در جهت نزدیکی مذاهب در رسیدن به وحدت نظر در مورد این سنت نبوی برداشته، فعالیت‌اش را افزون ساخته و به کمک رهبران دینی سایر فرق، همچون اهل تسنن، در احیای این سنت نبوی بکوشند.